De onderstroom van een conflict

Bij een relatie, of het nu privé of zakelijk is, hoort van tijd tot tijd onenigheid. Hoe die onenigheid tot uiting kom – als explosieve woede, koud cynisme of zielige klaagzang – verschilt per persoon en per situatie. Niet zelden vragen mensen zich na een ruzie of pittige discussie af: waar ging het nu eigenlijk over? En komen tot de ontdekking dat de aanleiding iets onbenulligs was.

Kleine dingen kunnen leiden tot grote conflicten.

“Je hebt de handdoek laten slingeren” mondt uit in “Ik moet hier ook altijd alles alleen doen” en “Het rapport is niet op tijd af” verzandt in “Ik kan met jou geen enkele afspraak maken”. Uitspraken die vaak geïllustreerd worden door vele voorbeelden uit het verleden en die worden aangevoerd om het eigen gelijk mee te bewijzen. Dit type conflict kan jarenlang doorgaan zonder dat er iets veranderd. Iedere rondslingerende sok of te laat doorgegeven informatie is immers koren op de molen. Het patroon herhaalt zich, met oude en nieuwe argumenten en, als je niet uitkijkt, met iedere keer meer woede, cynisme of geklaag.

We concentreren ons volledig op de argumenten.

De belangrijkste fout die mensen in een conflict maken, is dat ze zich helemaal gaan toeleggen op de argumenten van hun standpunt. Want de winnaar is degene die beste argumenten aandraagt, denken ze. Maar als je je alleen maar bezig houdt met de inhoudelijke kant van het conflict, zie je het belangrijkste over het hoofd. Conflicten gaan meestal niet over de inhoud, ze gaan over de relatie. Mensen worden niet boos op wat je zegt, ze worden boos over de manier waarop je het zegt. Over de inhoud kun je van mening verschillen, maar als het alleen daarom zou gaan, zou de discussie rationeel blijven. De emotionele kant van het conflict heeft alles te maken met de verhouding tussen jou en de ander.

Wat speelt er werkelijk?

Laten we de slingerende handdoek als voorbeeld nemen, een variant hierop komt regelmatig voor in mijn huwelijk. Mijn man houdt van een ordelijk en opgeruimd huis en vindt rondslingerende rommel storend. Ik houd van een gezellig en flexibel huishouden en vind een volledig opgeruimd huis juist storend. We hebben daar beiden goede argumenten voor en zullen onze mening dan ook niet snel veranderen. Als wij onenigheid hebben over de irritante gewoonte van de ander (namelijk om voortdurend alles op te ruimen danwel voortdurend alles te laten slingeren), komen we op inhoudelijk gebied geen steek verder. We zijn en blijven het oneens met elkaar.
De werkelijke kwestie die speelt bij deze discussie is dan ook van een heel andere orde, namelijk wie gaat zich aanpassen aan wie? Ga ik dingen opruimen die mij niet storen? Of laat hij dingen liggen die hem wel storen? Kortom, wie krijgt gelijk, bij wie ligt de meeste macht? En deze machtsvraag is waar het bij de meeste conflicten uiteindelijk om draait en wat het zo emotioneel kan maken.

Winnen of verliezen beschadigt de relatie.

We zijn geneigd om conflicten te beschouwen als iets waar uiteindelijk een ‘winnaar’ en een ‘verliezer’ uit moet komen. Zo zit ons hele maatschappelijke systeem ook in elkaar. In een democratie ‘wint’ de meerderheid (al is ‘ie nog zo krap), bij een rechtszaak degene met de beste argumenten en bewijzen. Winnen in een persoonlijk conflict betekent vaak dat je gaat forceren, je zin doordrukken. Terwijl verliezen betekent dat je opgeeft. In beide gevallen bestaat het gevaar dat je de relatie beschadigt. Daarmee wil ik niet zeggen dat doordrukken of opgeven altijd verkeerd is, in bepaalde situaties kan het de beste strategie zijn. Soms is iets zo belangrijk of urgent, dat forceren noodzakelijk is. Soms is iets zo onbenullig, dat opgeven een prima keuze is. Maar ik hoef je ook niet uit te leggen dat het voor langdurige relaties en samenwerkingsverbanden funest is om telkens deze winnen-of-verliezen strategie te gebruiken.

Er zijn ook andere manieren mogelijk.

Het is dan ook goed om te weten dat er andere strategieën mogelijk zijn. Je kunt een compromis sluiten (allebei een beetje water bij de wijn doen) of gaan voor een echte win-win situatie (een oplossing vinden waar je allebei volledig achter staat). Zeker voor die laatste variant is het nodig om het gesprek aan te gaan en te onderzoeken welke onderstroom in het conflict speelt. Want pas als je weet wat er werkelijk aan de hand is, kun je zoeken naar een oplossing die jullie inhoudelijke argumenten overstijgt.

Voor beide strategieën geldt dat je je eigen gelijk opzij moet durven zetten en zult moeten accepteren dat de ander nu eenmaal anders in elkaar steekt dan jij.

Moeilijk? Valt wel mee. De meeste mensen blijken dit prima te kunnen in relaties die belangrijk voor ze zijn (partner, kinderen, vrienden). Het gaat pas mis bij die ene vervelende baas of collega. Daar is het gezamenlijke doel of belang vaak minder zichtbaar en dat maakt het lastiger om begrip op te brengen voor de ander. De afstandelijkheid van dit soort relaties kan ook betekenen dat je je eerder bedreigd voelt en daardoor feller reageert dan je bij een vertrouwd persoon zou doen. Vraag jezelf af: hoe zou ik dit oplossen als wij goede vrienden waren en ik de vriendschap niet zou willen verbreken? Grote kans dat je de oplossing dan vindt.