Heel veel dingen in ons leven gaan op de automatische piloot.
En dat is goed, want anders zou je stapelgek worden. Stel je voor dat je de hele dag tijdens het lopen zou denken: linkervoet naar voren, rechtervoet voren. En ook als plotseling een kind de straat op rent, is het heel handig dat je niet eerst nadenkt, maar direct op de rem staat.
Maar er zijn ook automatische reacties die niet zo handig zijn. Gedachteloos chocolaatjes in je mond stoppen bijvoorbeeld. Of zoals altijd linksaf de snelweg oprijden en dan ontdekken dat je de verkeerde kant oprijdt en daardoor te laat op je afspraak komen.
Wat niet iedereen weet, is dat ook in communicatie veel automatische reacties bestaan.
En net als bij de voorbeelden van daarnet, zijn sommige daarvan handig en sommige niet. Eén van de wetmatigheden in communicatie is bijvoorbeeld dat aanvallend gedrag altijd verdedigend gedrag oproept. Dat geldt fysiek: als iemand jou dreigt te slaan, weer je af of sla je terug. Maar het geldt ook voor woorden, alleen herkennen we dat vaak niet als aanvallend en verdedigend.
Zo is bijvoorbeeld kritiek geven aanvallend gedrag.En is onze automatische reactie daarop meestal ontkennen (dat is niet waar), weerleggen (dat komt omdat) of de tegenaanval aangaan (ja, maar jij doet zelf ook altijd…). Hoe harder en botter de kritiek, des de sterker het verdedigingsmechanisme gaat werken.
Herkennen van je automatische reactie.
Regelmatig heb ik gesprekken met klanten bij wie de stoom uit de oren komt, omdat ze vinden dat ze onrechtvaardig behandeld worden. Meestal betekent het dat ze kritiek hebben gekregen die ze niet terecht vinden. Of die op een hele vervelende manier gegeven is. Mijn advies is altijd hetzelfde: diep ademhalen en uit deze emotie stappen.
Omdat verdedigen en aanvallen elkaar oproepen, kun je de negatieve spiraal nooit doorbreken als je blijft reageren vanuit je automatisme. Wil je de situatie oplossen, dan moet je iets anders doen, iets wat voor veel mensen op zo’n moment onnatuurlijk voelt. Dat is het in zekere zin ook, want je stapt uit het automatische patroon.
Een andere oplossing.
Probeer de volgende keer dat je te maken hebt met iemand die boos is, moppert of kritiek op je heeft daarom eens het volgende: negeer je eerste reactie en dwing jezelf om te luisteren. Vraag dan rustig om meer uitleg: wat bedoel je precies, wat is er aan de hand, waar ben je boos over?
Hier zitten twee communicatieprincipes achter. Het eerste is dat mensen die vol in een emotie zitten, meestal nog niet kunnen luisteren en eerst stoom af moeten blazen. Als jij dan ook vanuit emotie reageert, maak je de zaak alleen maar erger. Het tweede principe is dat feiten en emoties niet samengaan. Let maar eens op bij boze, verliefde of verdrietige mensen. Ze praten over ‘hoe het voelt’ en generaliseren sterk (altijd, nooit, iedereen). Zodra je gaat vragen naar details en feiten, zul je merken dat de emotie wegebt. En valt het meestal erg mee…
